Onderwijs en praktijk versterken elkaar, zeker als ze dicht op elkaar zitten. Dat blijkt wel uit de samenwerking tussen het Institute for Life Sciences & Chemistry (ILC) en Waternet, het eerste watercyclusbedrijf van Nederland en uitvoerend orgaan van waterschap Amstel, Gooi en Vecht en de gemeente Amsterdam. ILC zet studenten in om te helpen met het ontwikkelen van nieuwe meetmethodes. Waternet gebruikt de resultaten en levert feedback. ‘Denk na over de essentie. Vraag je af waarom we dit eigenlijk doen.’

‘Deze samenwerking werkt op deze manier prima, maar je moet wel investeren’

Waternet zorgt voor zuiver drinkwater met weinig kalk. Dat is beter voor de gezondheid en voor het milieu. ‘Zacht’ water tast bovendien huishoudelijke apparatuur minder aan. Voor het proces van ontkalking maakte Waternet altijd gebruik van zandkorrels. Nadeel daarvan: de korrels werden van ver, uit Australië, aangevoerd en konden na afloop niet worden hergebruikt als grondstof. In plaats daarvan werkt Waternet nu met gemalen, gedroogde en deels hergebruikte ‘calciet’ korrels, zodat een circulair proces kan ontstaan. Kalk gebruiken om water te ontkalken.

Ter verbetering van het proces is nader onderzoek nodig. Daarvoor klopte Onno Kramer, ingenieur bij Waternet, aan bij Hogeschool Utrecht. Kramer: ‘Normaal huur je een bureau in voor dat soort onderzoek. Met studenten is de driehoek onderzoek-onderwijs-praktijk toch iets ingewikkelder. Maar op die manier pak je wel je maatschappelijke rol.’ De extra inzet die daar voor nodig is neemt hij graag voor lief: ‘Deze samenwerking werkt op deze manier prima, maar je moet wel investeren.’

In het instituut is direct te zien wat dat oplevert. ‘Laten we maar meteen naar het laboratorium gaan’, zegt chemiedocent Hermen Bollemaat. Daar staat de opstelling waarmee studenten de metingen verrichten. Een geheel van buizen, leidingen en blauwe vaten met aan de zijkant een glazen kolom. Met erboven een bord: Expansiekolom HU-Waternet.

Met de expansiekolom kunnen studenten ‘de fysieke eigenschappen van de kalkkorrels in zwevende toestand onderzoeken.’ De data die de studenten verzamelen gaan rechtstreeks naar Waternet. ‘Qua motivatie is dat natuurlijk super’, stelt Bollemaat. Opmerkingen van studenten kunnen bij Waternet aanleiding zijn voor aanpassingen aan hun eigen kalkfabriek. Bijvoorbeeld als er korrels in de buizen van de experimentele opstelling achterblijven. Op die manier kan Waternet blijven werken aan verbetering van het proces.

Onderwijsassistent Anthony van As, ook actief geweest als junior engineer bij Waternet, is de verbindende schakel tussen de twee instellingen en benadrukt het belang van intensief contact: ‘We hebben al heel lang contact met Kramer. Hij zit hier iedere week. Als we vragen of hij nog een project voor ons heeft, is zijn reactie altijd ‘we gaan het wel regelen’.’

‘Kijk, dan ben je hbo’er, die denken na.’

Het meten van de omvang van de korrels is wel precisiewerk. Waternet wil op de millimeter nauwkeurig kunnen meten om de omvang van de kalkkorrels in het water te kunnen bepalen. Voor de metingen maakten studenten Herman Klok en Timo van Bergen gebruik van een scanner. ‘De grootste uitdaging was het werken met de scansoftware’, stelt Herman Klok. ‘We keken ook naar de achtergrond voor het contrast. Lichte korrels hebben een donkere achtergrond nodig. Je wil zo min mogelijk schaduw op je scan.’ Docent Bollemaat reageert tevreden: ‘Kijk, dan ben je hbo’er, die denken na.’

De scansoftware wordt ‘open source’ aangeboden, zodat andere organisaties, zoals TU Delft, de meetresultaten konden inzien. Geheel volgens de filosofie van Waternet. Bollemaat: ‘Waternet is heel open. Ze delen hun kennis graag met anderen vanuit de gedachte ‘samen komen we verder.’

Doe niet alleen wat er van je gevraagd wordt maar ga zelf op onderzoek uit

Daar hoort ook openheid bij over de behaalde resultaten. Kramer vindt dat de studenten een flinke stap gezet hebben: ‘Het is heel moedig wat ze gedaan hebben.’ Het is alleen niet gelukt om de kleinste korrels te meten. ‘Dat hebben ze uiteindelijk niet kunnen leveren.’ Daarom wil hij ze nog graag een paar welgemeende adviezen meegeven.

In de eerste plaats over de samenwerking. De studenten hebben als viertal aan de metingen gewerkt. Aan het verslag van hun onderzoek kan je zien dat ze de taken onderling goed verdeeld hebben. ‘Het is wel een formeel rapport met vier taartdelen geworden’, merkt Kramer op. ‘Ik wil dat studenten samen een taart bakken.’ Vanuit een gezamenlijke gedachte dus.

En als een van hen verder wil in ‘water’? ‘Denk na over wat jou drijft, trek de deur achter je dicht en ga eens goed nadenken.’ Doe niet alleen wat er van je gevraagd wordt maar ga zelf op onderzoek uit. Een advies dat past bij de ontwikkeling van ‘onderzoekend vermogen’ volgens de onderwijsvisie van Hogeschool Utrecht.

Intensieve samenwerking levert niet alleen wetenschappelijke resultaten op. Het leidt ook tot nieuwe inzichten over samenwerking en de aansluiting op de praktijk. De komende jaren kunnen studenten van ILC daar hun voordeel mee blijven doen. ‘Doe de goede dingen en pas daarna de dingen op de goede manier.’ Leren om de juiste keuzes te maken. Precies waar hoger onderwijs over gaat.

---

Het project Duurzaam geproduceerd drinkwater is een samenwerking van Waternet, Hogeschool Utrecht/ILC en TUDelft. De kalkfabriek of Calcite Factory van Waternet in het Amsterdamse havengebied is ingericht voor hergebruik van kalk uit water. Het grootste deel van de kalkkorrels wordt hergebruikt voor ontharding. Het restant is beschikbaar voor de tapijt- en papierindustrie. Vanaf januari levert de fabriek ook calciet als scrub in een crème.

Dit artikel is verschenen op huontwikkelt