Het kan niemand ontgaan zijn: er is een schreeuwend tekort aan leraren in het primair onderwijs. Scholen sturen klassen naar huis of denken na over een vierdaagse schoolweek. Toch stellen de lerarenopleidingen primair onderwijs (pabo’s) toelatingseisen aan de poort. Selectie in tijden van schaarste: hoe zit dat?

Kwaliteit pabo
Het idee om toelatingseisen te stellen aan aankomende pabo-studenten is niet nieuw. In 2012 publiceerde de commissie Kennisbasis pabo een advies over kwaliteitsverbetering van de pabo. Een van de vijf voorgestelde maatregelen betrof verbeteren van de instroom. Twee jaar later stelde de Vereniging Hogescholen in een brief aan de Vaste Kamercommissie voor OCW vast dat het niveau van pabo-studenten uit het mbo ernstig te wensen overliet. Het aantal studenten dat zakte voor de verplichte reken- en taaltoets in het eerste jaar nam toe. Om de kwaliteit van de pabo als geheel te verhogen, zou  het basisniveau van nieuwe instromers omhoog moeten.

Toelatingseisen
Op verzoek van de Vereniging Hogescholen voerde toenmalig minister van Onderwijs Bussemaker in 2015 ‘bijzondere nadere vooropleidingseisen’ in voor de pabo’s. De eisen golden voor drie vakken: geschiedenis, aardrijkskunde en natuur & techniek. Havisten die geen eindexamen hadden gedaan in een van die vakken, zouden voor dat vak een toets moeten doen om toegang te krijgen tot de pabo. Voor studenten afkomstig van mbo-4 betekende dit in de praktijk dat ze drie toetsen moesten afleggen: voor elk vak een toets. Om de weg naar de pabo niet te versperren organiseerde de MBO Raad ondersteuning voor mbo’ers. Toch bleek dat het aantal mbo’ers dat zich aanmeldde voor een lerarenopleiding basisonderwijs terugliep. Ondertussen begon het lerarentekort alarmerende vormen aan te nemen. Waren de verscherpte eisen op deze manier nog wel houdbaar?

Evaluatie toelatingseisen
Vorig jaar gaf huidig minister van Onderwijs Van Engelshoven opdracht tot evaluatie van de toelatingseisen. ResearchNed bracht een evaluatierapport uit en het CPB publiceerde de notitie ‘Het effect van bijzondere nadere vooropleidingseisen op de pabo.’ Volgens ResearchNed is een eindoordeel over de toelatingseisen ‘een lastige en complexe afweging.’  Effecten van de nieuwe eisen worden deels pas op langere termijn zichtbaar. Grootste pijnpunt volgens het CPB: de dalende instroom van na 2015 is vooral merkbaar bij mbo’ers, vrouwen en studenten met een migratie-achtergrond. Daarmee loopt de emancipatorische functie van de lerarenopleiding een deuk op. Wel is de instroom zich anno 2019 aan het herstellen en stromen meer eerstejaars studenten door naar het tweede jaar.

Lerarentekort
De evaluatie van de toelatingseisen is nadrukkelijk gekoppeld aan het lerarentekort. In de Kamerbrief van 16 december 2019 over de aanpak van tekorten in het onderwijs schreven de onderwijsministers dat ze alle zeilen zullen bijzetten om het lerarentekort aan te pakken. Ze willen onder andere inzetten op een regionale aanpak, opleiding van zij-instromers en lerarenopleidingen van hoge kwaliteit. Wat hen betreft is afschaffen van de toelatingseisen niet aan de orde. Woensdag 19 februari debatteert de Tweede Kamer hierover. Wat zullen de Kamerleden zeggen over de keuze van de ministers: onderwijskwaliteit maar dan met minder leraren?

Op dit moment ligt het niet in de lijn der verwachting dat de toelatingstoetsen verdwijnen. Intensievere samenwerking met mbo-instellingen kan pas op langere termijn verbetering van de instroom opleveren. De kans op voortzetting van deze vorm van selectie aan de poort lijkt daarom groot. De opdracht voor de pabo’s is duidelijk: gekwalificeerde leraren afleveren die inhoudelijk en didactisch van alle markten thuis zijn.

Intensivering aanpak tekorten in het onderwijs
Advies van de commissie Kennisbasis pabo