‘Kijk naar de dingen die wél goed gaan’ – interview met Dick de Wolff

‘Wat, zolang?!’
‘Ja, ik ben begonnen als leerling,’ zegt Dick de Wolff, zichtbaar genietend van mijn verbaasde blik. Wie met de oud-directeur van de faculteit educatie praat, kan een stortvloed aan uitspraken en inzichten verwachten. Ik spreek hem kort voor zijn pensioen. Of hij nog een groots afscheid in het vooruitzicht heeft? ‘Nee, dat heb ik al gehad. Het is goed zo.’ Maar het verhaal over die 60 jaar onderwijs wil hij graag kwijt, vooral na die veel gestelde vraag: ‘Wat heb je dan allemaal geleerd?’

We beginnen steeds opnieuw
‘Mijn hele schoolse leven bestaat uit verandering,’ stelt Dick de Wolff. ‘Ik heb meegemaakt dat ik op zaterdag niet meer naar school hoefde.’ Na zijn schooltijd overwoog hij om de optiekzaak van zijn vader over te nemen, maar die raadde hem dat af. In 1973 schreef hij zich in voor de lerarenopleiding Zuidwest Nederland, een van de Nieuwe Lerarenopleidingen, waar de traditionele verhouding tussen docent en student werd doorbroken. ‘De sfeer was heel progressief.’ In de jaren die volgden buitelden de vernieuwingen over elkaar heen: ‘Ik ben sinds de lagere school bij alle onderwijs-vernieuwingen in verschillende rollen betrokken geweest.’ Maar we moeten niet vergeten dat veel van wat nieuw lijkt, al eens eerder is uitgevonden. ‘21th century skills zijn eigenlijk 1st century skills; alleen de ICT is nieuw.’

Het gaat beter dan we denken
‘Er wordt veel geklaagd over ons onderwijs,’ zegt Dick de Wolff. Je hoeft de krant inderdaad maar op te slaan of de negatieve berichten slaan je tegemoet. Lage salarissen, slechte vooruitzichten, overvolle klassen, leerlingen die steeds minder goed rekenen en spellen. Het lijkt kommer en kwel in onderwijsland. ‘Toch leveren we met zijn allen ook fraaie wetenschappelijke prestaties. En die onderzoekers hebben allemaal ons slechte onderwijs gehad.’
Het lastige voor ons onderwijs is dat wij jongeren leren denken, zegt hij. ‘In Oost-Europa moeten jongeren gewoon invoegen in het bestaande systeem, wij leiden ze juist op tot zelfdenkende individuen. Dat is een unieke opdracht.’  En zo slecht lijkt dat nou ook weer niet uit te pakken. ‘We zijn de tweede exporteur ter wereld en dat komt ook voort uit onderwijs en onderzoek. Voor de juiste context is het nodig om ook te kijken naar de dingen die wel goed gaan.’ 

Kijk ook naar de dingen die wel goed gaan 

Iedereen heeft complimenten nodig
‘Alle mensen willen drie dingen,’ doceert de geboren leraar. ‘Gekend, herkend en erkend worden. Als een van die drie ontbreekt, gaan mensen ernaar op zoek. We zeggen tegenwoordig te vaak dat een kind iets niet kan. Het is beter om kinderen in hun kracht te zetten. Geef een kind dat een 5 haalt een compliment als je weet hoeveel moeite dat resultaat gekost heeft.’
Ook volwassenen hebben daar natuurlijk baat bij. Als directeur zag Dick de Wolff het als zijn taak om mensen met elkaar te verbinden. ‘Als kinderen en volwassenen geloven in zichzelf, gaat het allemaal een stuk beter.’ Als leraar kan je wat dat betreft veel aan je leerlingen meegeven. En als opleider van leraren helemaal. ‘Dat is het mooie van de lerarenopleiding, want je hebt alles in tweevoud: je bent opleider én je  geeft als docent het goede voorbeeld.’

Als kinderen en volwassenen in zichzelf geloven, gaat het allemaal een stuk beter

Er is maar één master of Education
Eenvoudig is de rol van lerarenopleider niet. Zeker niet nu de opleidingen onder het vergrootglas liggen. Jarenlang werd gezegd dat de kwaliteit onvoldoende was. Vervolgens zijn de instroom -, doorstroom – en exameneisen verhoogd. En nu leiden de opleidingen weer te weinig leraren  op. Samenwerking tussen de opleidingen voor basis- en voortgezet onderwijs lijkt zinvol, maar daar is niet iedereen voorstander van. Dick de Wolff: ‘Iedereen begint altijd meteen zijn eigen belangen te verdedigen. Laten we nou eens doen of het er allemaal niet is. We kunnen binnen het onderwijs veel intensiever met elkaar samenwerken. De hele onderwijsketen zou gezamenlijk meer eigenaarschap voor elkaar moeten tonen.’
Als je met een verse blik naar de opleidingen kijkt, is ook een nauwere band met de universitaire lerarenopleidingen mogelijk. ‘We kunnen de muren weghalen tussen de bachelors en zorgen voor een doorlopende leerweg. Er is maar één master of Education. Het verschil zit hem in de weg er naartoe.’ Een route via hoger beroepsonderwijs of juist via de universiteit. Door belemmeringen op te heffen kunnen de opleidingen hun traditionele rol als emancipatiemotor blijven vervullen. ‘Dat is in deze tijd weer nodig, voor Nederlanders met een niet-westerse migratie-achtergrond. Juist nu is emancipatie een belangrijk doel voor de lerarenopleidingen.’

We kunnen in het onderwijs veel intensiever samenwerken

Het beste van twee werelden, universiteit en hogeschool, samenbrengen in een School of Education, dat is de wens van Dick de Wolff. Een onderwijsman in hart en nieren is nooit uitgepraat over zijn vakgebied. Na een uur komt hij soepel overeind. Een handdruk en de verzekering dat ik vooral contact moet houden. Het verhaal over 60 jaar onderwijs is nog lang niet voltooid.

Dick de Wolff in data
1973 diploma Havo (na drie jaar HBS)
1977 diploma Lerarenopleiding
1978 leraar Grotius College Delft
1983 Adjunct-directeur O.S.G. Echnaton Almere
1994 Rector A. Roland Holst College Hilversum
2001 Decaan Faculteit Educatie Hogeschool van Amsterdam
2008 Directeur Faculteit Educatie Hogeschool Utrecht
2019 zelfstandig onderwijsadviseur

foto: Het Utrechts Archief (Stichting Opleiding Leraren in 1975)